Jona Lendering<p><strong>Hoe reconstrueer je een tempel?</strong></p>Hoe reconstrueert een archeoloog een tempel?<p>De bovenstaande tekening is niet gesigneerd, maar hij moet zijn gemaakt door <a href="https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2022/08/11/le-dessinateur-jean-jacques-sempe-est-mort_6137814_3382.html" rel="nofollow noopener noreferrer" target="_blank">Sempé</a>. Het kan niet anders. Of het moet iemand zijn geweest die zich door de grote Franse cartoonist heeft laten inspireren. Hoe dat ook zij, het lijkt een grap ten koste van de archeologie: zo’n opgraver vindt iets kleins en verzint er van alles bij. Maar gek genoeg is het geen grap. De tekening toont vrij adequaat hoe archeologen iets reconstrueren.</p><p><strong>De verhoudingen van een tempel</strong></p><p>De dame linksonder ziet alleen een zuiltrommel. Het aardige is nu dat als je de cannelures (de verticale groeven langs de schacht) telt, je weet of je te maken hebt met een pilaar uit de dorische of ionische <a href="https://www.livius.org/articles/concept/building-orders/" rel="nofollow noopener noreferrer" target="_blank">bouworde</a>. Een dorische zuil heeft er twintig, en die zijn scherp, een ionische zuil heeft er vierentwintig en die zijn wat minder scherp. Bovendien is een dorische zuil zeven keer zo hoog als de diameter aan de basis, terwijl een ionische zuil acht keer zo hoog is. Archeologen hebben feitelijk slechts een fragment van de basis nodig om de diameter, de hoogte en de bouworde vast te stellen. (Voor andere bouwordes gelden andere verhoudingen, die ik even buiten beschouwing laat.)</p><p></p><p>Op soortgelijke wijze liggen de verhoudingen van een tempel min of meer vast. Een dorische tempel heeft aan de voor- en de achterzijde meestal zes zuilen, met daar tussen aan de zijkanten tweemaal elf zuilen. Uiteraard weken sommige architecten daarvan af. Het Parthenon in <a href="https://www.livius.org/articles/place/athens/" rel="nofollow noopener noreferrer" target="_blank">Athene</a> heeft bijvoorbeeld acht zuilen aan de korte zijden, maar in vrijwel alle gevallen is het zes aan de voorzijde en één plus elf plus één aan de zijkant.</p><p>Grosso modo liggen ook de andere verhoudingen vast. De driehoekige frontons van de oude Griekse tempels zijn natuurlijk niet altijd overgeleverd, maar in de vele gevallen waarin archeologen wel weten hoe ze eruit zagen, blijken ze niet heel erg spits. De dwarsbalk eronder is in een ionische tempel een fries, terwijl het in een dorische tempel bestaat uit een afwisseling van metopen en trigliefen.</p><p><strong>Reconstructietheorie</strong></p><p>Wat ik maar zeggen wil: elke stap van de reconstructie van een tempel is beredeneerd en een archeoloog heeft eigenlijk aan een zuiltrommelfragment voldoende. De dame op Sempés tekening heeft natuurlijk wel geluk dat ze een trommel vindt die zich bevindt op de hoek van het podium, want zo kon ze zelfs vaststellen in welke richting de tempel zich uitstrekt. En wat Sempé niet kan tonen is dat een archeoloog maar naar het marmer hoeft te kijken om uitspraken over handelsnetwerken te doen. Elke stap is te beredeneren en we noemen dat reconstructietheorie.</p><p>Wat betreft de rechterhelft – ja, daar heeft Sempé (of zijn epigoon) meer fantasie op losgelaten. Maar dat de tempel staat aan een ietwat langwerpig, rechthoekig plein, dat is dan weer redelijk standaard. Althans in de Romeinse tijd. Toen werden fora eigenlijk standaard ontworpen langs een lengteas: het <a href="https://mainzerbeobachter.com/2024/07/25/het-forum-van-caesar/" rel="nofollow noopener noreferrer" target="_blank">Forum van Caesar</a> in Rome of het forum van <a href="https://www.livius.org/articles/place/ostia/" rel="nofollow noopener noreferrer" target="_blank">Ostia</a> zijn mooie voorbeelden.</p><p>Sempé toont dus eigenlijk weinig onmogelijks. Of het moest zijn dat zijn personage een tempel verzint met vijf zuilen aan de voorkant en één plus zeven plus één zuil aan de zijkant. Zoiets kan bestaan – ik heb op <a href="https://www.livius.org/articles/place/sicily/" rel="nofollow noopener noreferrer" target="_blank">Sicilië</a> (?) weleens een tempel gezien met vijf zuilen aan de voorkant – maar was extreem zeldzaam.</p><p><em>[De oudheidkundige wetenschappen zijn in de eerste plaats wetenschappen. Een overzicht van stukjes over het wetenschappelijk aspect, vindt u </em><a href="https://mainzerbeobachter.com/oudheidkunde-is-een-wetenschap/" rel="nofollow noopener noreferrer" target="_blank"><em>daar</em></a><em>.]</em></p><p><a rel="nofollow noopener noreferrer" class="hashtag u-tag u-category" href="https://mainzerbeobachter.com/tag/forum-van-caesar/" target="_blank">#ForumVanCaesar</a> <a rel="nofollow noopener noreferrer" class="hashtag u-tag u-category" href="https://mainzerbeobachter.com/tag/reconstructie/" target="_blank">#reconstructie</a> <a rel="nofollow noopener noreferrer" class="hashtag u-tag u-category" href="https://mainzerbeobachter.com/tag/reconstructietheorie/" target="_blank">#reconstructietheorie</a> <a rel="nofollow noopener noreferrer" class="hashtag u-tag u-category" href="https://mainzerbeobachter.com/tag/sempe/" target="_blank">#Sempé</a> <a rel="nofollow noopener noreferrer" class="hashtag u-tag u-category" href="https://mainzerbeobachter.com/tag/tempel/" target="_blank">#tempel</a></p>